Halep Türkmenleri
Halep, Anadolu’dan daha önce Türkleşen bir şehir olmuştur. 1906 yılında yayımlanmış olan Halep Vilayeti Salnamesi'nde yer alan Türkçe mahalle isimleri Şunlardır: Hamidiye, Aziziye, Selimiye, Ak yol, Altın Boğaz, Oğul Bey, Badıncık, Balı Bulgur, Tatarlar, Karaman, Çukurcuk, Çukur Kestel, Hamza Bey, Han Sebil, Harap Han, Şakir Ağa, Şahinbey, Saçlı Han, Farfara, Kadı Asker, Kilise, Küçük Kilise, Mahmut Bey, Müstadem Bey, Harun Dere ve Almacı'dır.
Günümüzde de Halep şehrinde çok sayıda Türkmen yaşamaktadır. Halep halen birçok Türk mimari ve sanat eserinin bulunduğu ve sokaklarında Türkçenin konuşulduğu bir şehirdir. Bölge nüfus ve kültür yapısı itibariyle Güneydoğu Anadolu bölgesinin devamı niteliğindedir. Günümüzde Türkçenin en çok konuşulduğu Mahalleler Şunlardır: Höllük, Haydariye, Bostan Paşa, Şeyh Faris, Şeyh Hıdır ve Baidin önemli Türkmen mahalleleridir. Şehir merkezinde bulunan mahallelere ilaveten Azez, Bab, Münbiç, Carablus, Afrin ve Ayin Arap kazalarında olmak üzere Halep Bölgesinde toplam 145 Türkmen köyü mevcuttur. Halep eski şehir merkezinde bulunan ve boy yapısını kaybetmiş Türkmen kökenli ailelerden bazıları Şunlardır:
Şahbander, Ataşoğlu, Müderris, Basmaci, Kethüda, Kahya, Ağa, Paşa, Sallur, Çelebi, Zıkırt, Silo, Garkanavi, Türkmeni, Utri, Delati, Kerküklü, Hibbu, Bazarbaşi, Dellalbaşi, Bölükbaşı, İzmirli, Kerzun, Harputli, (Kara Uzun), Bekir, El Beli, Kevakibi, Mahli, Barak, Killo, Deymuk, Reşit, Abo, Esvad, Şekşuk, Mılla, Yeğen, Kihya, El Türk, Sayıslı, Kör, Sarı, Sarı Güzel, Güzel, Eşki, Nesimi, Haydar, Birecikli, Mamo, Dişşo, Beydilli, Tokuz, Merdilli, Maraşlı, Sasile, Hoca, Hazuri, Kemalmaz, Altıncı, Katırcı, Kilisli, Derde, Dudik, Mardini, Yüzbaşi, El Bebi, El Güzzi, El Kvakibi, Neyyel, Beyraktar, Çavuş, Aşçi, Şekşuk, Mılla, Yozgatlı, Kayyali, Kara, Kadirliye, Ahmaduk, Kem Almaz, Karkin, Vays, Kaz Oğlu, Karaoğlan, Derviş ve Kürdi aileleri şehrin değişik mahallelerinde ikamet etmektedirler.
Yaşadıkları Bölgeler
Araplaştırılmış İsmi
El Rai
El Misene
El Nahda
Um El Sedeye
El Vakıf
El Zuluf
El Toyran
El Kersenli
Hadabat
El Ayyaşa
Tel Atiya
El Haliliye
El Amiriye
Haj Vali
El Musemmene
Tel Mizab
El Zahra
Bab El Hacar
Tel Hava
Halisa
Haj Köse
El Eyubiye
El Verde
Hirbit Asker
Mazrat Haj Vali
El Sınsıle
Kıbbesin
Şih Yakup
Selce
Boğaz
Tililih
Bizeaa
Bab Leymun
Sandi
Juppin
El Eseriyye
El Ziyare
Araplaştırılmış İsmi
Um Rose Tahtani
Balabay
Amarine
Balban
Taş Atan
Çamıl
Tel Şeir
Dügünük
Kantara
Tel Hacar
Selva
Bilis
El Mugira
El Vursen
Arap Ezze
El Nicme
Gındıra
El Gındırıya
Tel Agbar
Zirbe
Tel Cimel
El Kuliya
Gubut Türkmen
Nabgah
Haydar Başa
Dendel Oğlu
Eyn Dedet
Yusuf Bey
Debis
El Avşariye El Şakiyye
Cubul Dem
Eyn El Suvde
El Kadi
Tafli
Mirza Şehit
Tel Ali
Tel Kebir
Gendure
Araplaştırılmış İsmi
El Avşariye El Garbiyye
Şefir
Beş Çurın
El Camusiyye
Hacar El Abyad
Bozgeyikli
Bir Hıllo
Cubbul Kader
Cute
Hammem Sagir
Hayye Sagir
Hayye Kabir
Hırfen
Tauval
Gazzeviyye
Kabir İmo
Mugiret
Mızale
Araplaştırılmış İsmi
Kefer Neye
Telelin
Kefer Şuş
Kara Mezer
Baragite
Şemmerin
Elbil
El Selama
Kara Köprü
Muarrast El Hatib
Tel Ar
Dudiyen
Çekkeh
Yeni Yapan
Harcele
Delea
Raeil
Türkmen Bareh
Muarin
Uveylin
Sandara
Havar Kılıs
Zeyzefun
Gidriş
Şiferin
Carıs
Tel Şaeir
Migidin
Kefer Kan
Bahvarta
Cine
Meryemin
Mearıt El Artig
Duveybık
Ihtimillet
Maranez
Araplaştırılmış İsmi
Çeleme
Muarrata
İki Dam
Miske
Hirbetli
Cürbeli
Araplaştırılmış İsmi
Heyyele
Görük
Araplaştırılmış İsmi
Turab Hollok
Hollok Fokanı
El Hayderiye
Beayidin
Şeyh Feriz
Şeyh Hıdır
Bustan Başah
Harut Kurad
Agyol
Almaci
Kadı Asker
Lazkiye Türkmenleri
Bayır-Bucak, Hatay sınırlarından başlayıp Lazkiye sınırlarına kadar uzanan 60 km kadar derinlikte coğrafi yapısı itibari ile Amanos Dağları’nın devamı olan bölgenin adıdır. Hatay’ın Yayladağı ilçesi dâhil olmak üzere Lazkiye’ye kadar uzanan bölgede tamamıyla Bayır-Bucak Türkmenleri yaşamaktadır. Bu bölgede 78 Türkmen köyü bulunmaktadır. Bayır-Bucak Türkmenleri, Karamanoğlu Türkmenlerinden olup Osmanlı döneminde İç Anadolu ve Akdeniz bölgelerinden getirilip yerleştirilmişlerdir. Suriye'nin Akdeniz kıyılarında başta Lazkiye şehir merkezindeki Ali Cemmel Mahallesi olmak üzere Basit, Bayır, Kesap nahiye ve köylerinde yaşamaktadırlar. Türkmen köylerinin arasında Arap köyü bulunmamaktadır. Bayır-Bucak Türkmenleri çoğunlukla çiftçilik, rençberlik ve tarımla uğraşmaktadır”.K.8. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra çeşitli dönemlerde çok sayıda Türkmen Türkiye’ye göç etmiş ve özellikle Hatay bölgesine yerleşmiştir. “Lazkiye ili şehir merkezinde Araplaşmış Türkmen asıllı ailelerden bazıları Şunlardır:
Türkmeni, Matarci (Trabzon asıllı), Şahin, Genç, Sıbahi, Seraj, Usta, Sayi, Huvali, Ciare, Aslan, Eraslan, Arkaevi, Sılıyıt, Sari, Sılo, Salur, Avşari, Cemel, Cuni, Mulla, Ağa, Kaleci, Mısri, Hattap, Bektaş, Dennura, Harun, Şiritıh, Reyis, Şirigi, Paşa, Kubulavi, Sabuni, Korkmaz, Zade, Tıpsi, Seyid ve Yüzbaşi'dir. Lazkiye’deki Türkmen yerleşim yerleri; Bayır, Bucak, Burç İslam ve Sulayıp Türkmen Beldelerinin yanı sıra ekteki köylerden oluşmaktadır.
İl : Lazkiye
Bölgesi: Bayır
Eski Türkçe İsmi
Gebelli
Çanlı
Şeren
Gök Dağ
Gülcük
Sarraf
Salur
Akça Bayır
Cüb
Cüb Torus
Yukarı Karamanlı
Aşağı Karamanlı
Murutli
Nisibin
Çemeren
Kabaklı
Dervişen
Çükürçak
Kara Bacak
Aplaklı
Kepir
Kelez
Yamadi
Çardaklı
Kazak
Yümücak
Gantara
Gebere
Günyeli
Kıbkaya
Hamik
Aşğı Baldırlı
Saldıran
Karaca Ağaç
Kabkaya
Araplaştırılmış İsmi
Rabiea
Gameme
Hılva
El Hadrae
El Dura
Sarraf
Salur
Beydae
El Cüb
Cüb Torus
El Hayat El Fokaniye
El Hayat El Tahtaniye
Iteyra
Rihaniyye
El Şahrura
Sukkeriye
Dervışhan
El Vadi
Sude
Beit Aplak
El Kabir
Nuvara
El Yamama
Beit Çardak
Kazak
El Rusume
Gantara
Ravda
Günyeli
Kıbkaya
Beyit Hamikli
Sude Tahtani
Saldıran
Karaca Ağaç
Kapkaya
İl : Lazkiye
Bölgesi: Buçak
Eski Türkçe İsmi
Sılayip Türkmen
Burç İslam
Katsal Maaf
Türkmenli
Turunç
Zinzif
Avanlı
Yukarı Almalı
Aşağı Almalı
Mılla Mahmutlu
Mılıklı
Bedruse
Fakıh Hasan
Saray
Dağdağan
Keşiş
Ferizli
Çamırlı
Kıymaz
Şirit Ali
Kesecik
Fakılı
Keren Gül
Meydancık
Çukaran
Çalkamalı
Ümmetli
Galabah
Ayuşlu
Filik
Kunbelli
Araplı
İsa Pinar
Araplaştırılmış İsmi
Sılayip Türkme
El Temime
Umul Tuyur
Zinzif
Beit Avan
Tıfahiye Foganiye
Tıfahiye Tahtaniye
El Mahmudiye
Beit Mılık
Bedrusiye
Şih Hasan
Saray
Dağdağan
El Gasseniyye
Beit Feres
El Rihan
Kıymaz
Şekiriye
El Halidiye
Beit Vali
El Berki
El Meydan
El Zahiye
El Bereke
Umme
Galaba
Ayuşiye
Felek
Beyit Kunbel
Araplı
İsevuyye
İsaviyye
İl : Halep
İlçe: Bab
Eski Türkçe İsmi
Çobanbey
Kocalı
Kalkım
Memili
Ufuk
Zilif
Doyuran
Kersenli
Hedebet
Ayeşe
Alıcı
Halil Oğlu
Mazıcı
Haci Veli
Sekizler
Çörten
Paltacık
Taş Kapı
Hava Hüyük
Halsa
Haci Köse
Arap Çördük
Öküz Öldüren
Askerin Harabesi
Aşnenin Harabası
Sinsile
Başköy
Mulla Yakup
Buzluca
Boğaz
Tileyli
Bizeaa
Bab Leylim
Sandı
Cuppun
Kaberen
Ziyaret
İl : Halep
İlçe: Carabulus
Eski Türkçe İsmi
Um Rose Tahtani
Balabay
Amarne
Balban
Taş Atan
Çamıl
Tel Şair
Dügünük
Kantara
Taşlı Hüyük
Belva
Beliz
Yağmacı
Usbağılar
Arap Aziz
Yıldız
Gındıra
Gındiriya
Boz Hüyük
Zirbe
Zugara
Küllü
Guppa
Nabga
Haydar paşa
Dendel Oğlu
Eyn Dede
Yusuf Bey
Debis
Doğu Avşar Ocağı
Kanlı kuyu
Kara Göz
Kadılar
Taflı
Mirze
Kerpiçli
Kurucu Hüyük
Gavur Elli
İl : Halep
İlçe: Mumbuç
Eski Türkçe İsmi
Batı Avşar Ocağı
Şefir
Beş Curın
Camus Veren
Ağ Taş
Bozgeyikli
Bir Hillo
Cubbul Kader
Cute
Hammem Sagir
Hayye Sagir
Hayye Kabir
Hirfen
Tauval
Gazzeviyye
Kabir İmo
Mugiret
Mizale
İl : Halep
İlçe: Azaz
Eski Türkçe İsmi
Kefer Neye
Telelin
Kefer Şuş
Kara Mezar
Barak Atlı
Şemmerin
İlbil
Sucu
Kara Köprü
Muarrast El Hatib
Tel Ar
Düden
Cekke
Yeni Yapan
Harcele
Delha
İreal
Türkmen Berih
Marin
Uveylin
Saman Dere
Havar
İğde
Gidriş
Şiverin
Caris
Tel Şaeir
Migidin
Kefer Kan
Bahvarta
Cine
Meryemin
Mearıt El Artig
Toybuk
Hıteymillet
Maranez
İl : Halep
İlçe: Afrin
Eski Türkçe İsmi
Çeleme
Muarrata
İki Dam
Miske
Hirbetli
Cürbeli
İl : Halep
İlçe: Aynel arap
Eski Türkçe İsmi
Göbek Heyyele
Görük
İl : Halep
İlçe: Merkez
Eski Türkçe İsmi
Hüllük (Höllük)
Yukarı Hüllük
Hayderiye
Baidin
Şeyh Feris
Şeyh Hıdır
Bostan Paşa
Kürt Tepesi
Akyol
Almacı
Kadi Asker
Humus Türkmenleri
Humus’ta çok sık kullanılan bir Atasözüne göre; “Humus’ta kim derse ben Türkmen değilim aslında o Humuslu değildir.” Arap tarihçisi Bin El Esir’in El Kamil kitabında kayıt ettiğine göre 1157 yılında Humusu bir deprem yıkmış, tamamını viran etmiş, şehri yeniden İmadeddin Zinği Atabeğin oğlu Nureddin Mahmut tamir etmiştir. Ancak günümüzde Humus’ta yaşayan birçok Türkmen Araplaşmıştır.
Humus şehir merkezinde ve kırsalında yaşayan Türkmen asıllı aileler ise; Atasi, Hüseyni, El Vafai, El Reyis, fran, Türkmeni, Kuvvetli, Osman, Eşşekli, Bayırli, Şehirli, El Sufi, El Ataai, Tuzukli, Delati, El Şimali, Kiriai, Assaf, Kundakçi, El Saati, El Türk, El- Şerefli, Şemsi Paşa, El Emin, Beli, Kehya, Kihya, Nekdeli, Mamiş, Mahlli, Haznedar, Kiyşi, El Terzi, Ramdun, Hamiş, Bazarbaşi, Dendeşi, Belhus, Dükkanci, Abulleben, Sallur, Kasap, Barak, Acıoğlan, Nebo, Abduldeyim, Hoca, Amran, Deli Osman, Sevadiye, Küçük, köçek, El Ömar, Bekir, Hazzuri, Hacco, Mıhimi, Ayun El Sud, Torun, İsmail. Karut, Mahmut, Kadi, El Bakrasi, Çuhadar, Cansız, Çelebi, Hüsemi, Atmaz, Sivasli, Ahras, Şamli. El Hulu, Zerrai, Mılla, El Taş, Karut, Kenan, Hiddo ve Derviş'dir”.
Retsen ilçe merkezinde 23 aile ve 13 köy bulunmaktadır. Ayrıca Humus şehir merkezi ve köylerinde Türkmen nüfusun yoğun olarak yaşadığı semtler yer almaktadır. Bunlar arasında Babı Amr, Bab Tudmur, Sultaniye ve Babı Türkmen mahalleleri yer almaktadır. Humus Türkmenleri genellikle hayvancılık ve tarımla uğraşmaktadırlar.
Nüfus
1906’da yayınlanan Halep Vilayeti Salnamesi’nde Suriye coğrafyasında ne kadar Türkmenin yaşadığına ilişkin verilere rastlanmaktadır. Belgede, Halep’te yer alan Türk mahallelerinin adları sayılmaktadır. Halep dışında 350 Türkmen köyünün varlığı belgede yer almaktadır. Belgeye göre Halep şehri ve çevresinde 200 bin, Lazkiye bölgesinde 150 bin, Telkelah civarında 50 bin, Kuneytra (Golan) bölgesinde 100 bin ve diğer bölgelerde 300 bine yakın Türkmen yaşamaktadır. Böylece belgeden 20. yüzyılın başlarında Suriye’de 1 milyona yakın Türkmenin yaşadığı anlaşılmaktadır.
Suriye Türkmenleri günümüzde Şam, Halep, Humus, Lazkiye, Hama, Kuneytra, Tartus, Rakka, idlip ve Dera vilayetlerinde yaşamaktadırlar. Suriye Türklerinin dezavantajı dağınık bir coğrafyada yaşamalarıdır. Irak Türkmenleri gibi belirli bir bölgede toplanmamışlardır.
Bugünkü veriler ve Suriye devleti resmi web sitesinde Suriye’de yaklaşık 4 milyon Türkmen olduğu ve bu Türkmenlerden 1 milyonunun Araplaşmış olduğunu kaydetmektedir. Suriye'nin 2010 yılı sayımlarına göre ülke nüfusunun 23.6 milyon olduğu vurgulanmaktadır. Dilini koruyan Türkmen sayısı yaklaşık 3 milyondur. Diğer 1 milyon kişi ise Türkçeyi unutmuş ama Türk kültürel kimliğini kaybetmemiştir.
Türkmenler yoğunluk olarak Halep vilayetinde yaşamaktadırlar. Halep vilayetinin şehir merkezinde ve kırsalında 200'ün üzerinde Türkmen köyü bulunmaktadır. Bu köyler doğuda Cerablus sınırından başlayıp, Azez ve Afrin’e doğru Türkiye sınırı boyunca uzanır. Halep’ten sonra Türkmenlerin yoğun olarak yaşadıkları diğer iller ise Humus ve Lazkiye’dir. Humus’ta şehir merkezinde ve yaklaşık 60 köyde Türkmenler yaşamaktadırlar. Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı diğer bir il Lazkiye. Lazkiye’deki Türkmenler “Bayır Bucak Türkmenleri” olarak bilinmekte ve burada 70’ten fazla Türkmen köyü vardır. Şam’ın kırsal kesiminde ise 4-5 Türkmen köyü mevcuttur. Golan Tepeleri’nin işgal edilmesinden sonra orada bulunan yaklaşık 20 Türkmen Köyü’ndeki Türkmenler Şam şehir merkezine ve varoşlarına gelmiştir. Türkiye ile sınır olan Rakka vilayetinde yaklaşık 10, Hama’da 24, İdlip’te 5, Dera’da 5 olmak üzere tüm Suriye'de toplam (350) Türkmen kasabası ve köyü bulunmaktadır. Ancak bazı araştırmalara göre 450 Türkmen köyünün bulunduğu söylenmektedir. Kırsal kesimin yanı sıra büyük şehirlerde çok sayıda Türkmen aileler bulunmakta olup Suriye Türkmenleri'nin yaklaşık % 65’ini teşkil etmektedir.
Suriye’de büyük gruplar halinde yaşayan Türkmenler, milli benliklerini koruyabildikleri halde küçük gruplar halinde yaşayanlar önemli ölçüde Araplaşmıştır. Şehirli Türkmenler Araplaşırken kırsalda yaşayan Türkmenler kimliğini korumuştur. Dini yapıya bakıldığında Suriye Türkmenlerinin büyük çoğunluğu Sünni Hanefi mezhebine mensuptur. Çok az sayıda Alevi Türkmen (Abdallar-Bektaşiler) bulunmaktadır. Suriye Türkmenlerinin konuştukları diller Türkçe ve Arapçadır.
Çeşitli kaynaklardan elde edilen veriler ve Orta Doğu Stratejik Araştırmalar Merkezi ORSAM'ın Suriye Türkmenleri hakkında gerçekleştirdiği araştırmasında Suriye Türkmenlerini köy bazına inilerek tespit edilmiştir. Bu raporun nüfus ile ilgili bölümü istifade için Ek-2'de verilmiş ve sonuçları çerçevesinde Suriye Türkmenleri’nin vilayetlere göre nüfus dağılımı şöyledir:
Şam 460.000
Halep 975.000
Hama 350.000
Humus 835.000
Lazkiye 385.000
Tartus 50.000
Rakka 120.000
İdlip 25.000
Dera 75.000
Kuneytra 50.000
Diğer Bölgeler 175.000
TOPLAM : 3.500.000
Şam’da farklı geçmişe sahip üç ayrı Türkmen topluluğu bulunmaktadır. Birincisi Osmanlı dönemi ve öncesinden kalmış zengin Türkmen ailelerdir. İkincisi Golan Tepelerinin İsrail tarafından işgal edilmesinin ardından bölgeden göç etmek zorunda kalarak Şam kırsalına yerleşen Türkmenlerdir. Üçüncü grup ise Türkiye’de Cumhuriyet devrimleri sırasında Türkiye’den Suriye’ye göç eden Türkmenlerdir. Bunun yanı sıra bir de Karaçay Balkar Türkleride yaşamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında hayata geçirilen devrimleri kabul etmeyen ve Anadolu’da yaşayan bazı Türkler Şam şehrine göç etmiştir. Sayıları net olmamakla birlikte bu şekilde 10 bin civarında Türk Şam’a yerleşmiştir. Bu topluluk şu an Şam’ı çevreleyen Kassiyun dağı eteklerinde Muhacirin mahallesinde oturmaktadır. Muhyiddin Arabî’nin türbesi etrafında yoğunlaşan bu yerleşim birimi Şam’da “Türkmen Mahallesi” olarak bilinmektedir. Bunun yanı sıra Şam’ın Mesekin Berze, Muhayyem, Hacer Esvet, Kadem, Işşıl Verver ve Cobar Hırmallı mahallelerinde yaşamaktadırlar. Şehir merkezinde yaşayan Türkmen asıllı ailelerin tamamına yakın Araplaşmıştır. Bunun yanı sıra Osmanlı döneminden kalan toprak sahipleri ve zengin tüccar Türk aileler de bulunmaktadır. Bu topluluk Türklüklerini unutmamış olmasına rağmen Türkçeyi unutmuş ve devletle yakın ilişkiler geliştirmiştir. Şam’ın şehir merkezinde, Araplaşmış Türkmen asıllı ailelerden bazıları Şunlardır:
Ağrıbuz, Akbıyık, Aclıkın, İlçi, İbiş, Bereket, Bizim, Boğa (El-Hüseyni), Begdaş, Bayazid, Beytar, Terzi, Şeybani, Tillü, Temirağa, Türkmeni Tarakçı, Demir, Kaleci, Keçeci, Cebeci, Çuhadar, Çolak, Hani, Hoca, Hurdacı, Dalati, Dardari, Dergil, Duhman, Deveci, Taflu, Rahavanci, Zirkli, Zeki, Zengi, Serdest, Sakati, Sultan, Trabzonlu, İzmirli, Antepli, Urfalı, Mardinli, Tokatlı, Erzurumlu, İstanbuli, Malatyalı, Moralı, Şerbeci, Şerbetci, Şemdinağa, Sarıcalı, Kara batak, Genç Osman, Genç Yusuf, Paşa, Sabbağ, Susu, Abid, Abacı, Arabikatibi, Attar, Itri, Azim, Azme, Kabbani, Akbıyık dalı, Katlan, Kaplan, Kaşlan, Kassab, Kaltacı, Kuvvetli, Kapıkuli (Koli), Mahmalcı, Merdembeg, Malas, Nakişbendi, Uzun, Keleş, Buhari, Buharalı, Dağıstani, Dokmak, İmadi, Muradi, Biyk, Silo, Kerkütlü, Basmacı ve Kerküklü”.
Az sayıda bir kısım Türkmen Şam kırsalında Harut Türkmen, Kaldun (Marah), Rihayba ve Bily köylerinde yaşamaktadır. Bunlar ise şu şekildedir:
Şam Türkmenleri
Eski Türkçe İsmi
Harut Türkmen
Kaldun
Rihayba
Bily
Araplaştırılmış İsmi
Harut Türkmen
Marah
Rihaybeh
Bily
İl :Şam
Şehir Merkezindeki Türkmen Mahalleleri
Golan ( Kuneytra ) Türkmenleri
Golan Tepelerinde Türkmen Boylarının Yerleşimi; Golan Tepeleri bölgesi Müslümanlar ile Haçlılar arasındaki cephe bölgesi ve bu bölge en büyük ve önemli savaşlara sahne olduğu için tamamen ahalisinden boşalmıştır. Türkmenler Selçuklu döneminde bu bölgeye yerleşmeye başlayınca Yaylak ve Kışlak sistemini Golan Tepelerinde de sürdürdüler. Yazın Şeyh dağının yamaçları kışın Filistin’deki Merc ibn-i Amir ovası Türkmenlerin meskeni olurdu. Bu dönemde Türkmenler çadırlarda otururlardı, Türkmen çadırına da ‘’Otağ’’ denirdi. Türkmenler, Golan’ın en verimli arazisine sahip olan, Şam-Filistin yolu üzerinde yer alan, birçok akarsu dere ve su kaynakları bakımından zengin olan orta bölgeyi tercih edip göçebe yaşamdan yerleşik yaşama bu bölge üzerinde geçtiler. Orta bölgenin üzerinde evlerini siyah volkanik taşlarla tavanları da kırmızı kiremitlerle kurmuşlardır. Osmanlı döneminde de Golan’daki Türkmen köyleri resmi olarak Türkmenlerin adlarına tapulandırılarak mülkiyeti artık yasal bir biçimde o tarihten itibaren Türkmenlere ait oldu “Golan’ın etnik yapısına bakıldığında bölge nüfusunu Türkmenlerin yanı sıra Arap ve Çerkezlerin oluşturduğu görülmektedir. 1999 tarihinde yapılan nüfus sayımına göre bölgenin nüfusu 400 bin kişidir. Bu tarihte Türkmenlerin sayısı 100 bin civarındaydı. Yani Türkmenler Golan nüfusunun %25’ini oluşturmaktaydı. Golan’da toplam 20 Türkmen köyü bulunmaktaydı. 1967 Altı Gün Savaşı sonrasında İsrail işgaline giren bölgedeki tüm topluluklar göçe zorlanmıştır. Halen Suriye’de Golan’dan çıkarılmış 40 bin civarında Türkmen yaşamaktadır. Bu topluluğun bir kısmı Şam merkez geri kalan kısmı da Şam vilayetinin kırsal bölgelerine ve bir kısmı da Humus, Halep illerine yerleşmiştir.
Golan’da İsrail tarafından işgal edilmiş Türkmen köylerinden bazıları şunlardır; Hafr, Rezzaniye, Mugayyir, Kefer Nafak, Ayn Sümsüm, Bobya, Kadiriye, Ahmediye, Gaziniye, Kafar, Ayn Kurra, Murayyun, Ayn Ayşe, Cevize, Sindiyana, Allika, Ayn Alak ve Hüseyniye'dir. Tamamı Türkmen olan bu köylerin yanı sıra Cuveyz gibi Çerkezlerle beraber Türkmenlerin birlikte yaşadığı birkaç köy daha bulunmaktadır
İl : Kuneytra
İlçe: Merkez
Eski Türkçe İsmi
Eyn Ayşe
El Rizeniye
El Sindiyene
Sindiyene El Cedide
Eyn EL Kara
Eyn El Sumsum
El Elika
Eyn El Alak
El Ahmediye
Kefer Nefah
El Mugir
Hafar
El Hüseyniye
El Debabiyye
Cuveize
El Hışniye
Mumsiye
Eyn Zivan
Medinit El Baas
Eyn Ayşe
El Kadiriye
El Sindiyene
Sindiyene El Cedide
Eyn EL Kara
Eyn El Sumsum
El Elika
Eyn El Alak
El Ahmediye
Kefer Nefah
El Mugir
Hafar
El Hüseyniye
El Debabiyye
Cuveize
El Hışniye
El Gasseniyye
Eyn Zivan
Medinit El Baas
Araplaştırılmış İsmi
Rakka Türkmenleri
Osmanlı İmparatorluğu, Mercidabık zaferi ile başlayan Suriye’deki ilk hâkimiyet devrinde, memleketin asayişini temin edebilmek için kuvvetli Arap aşiretlerini tutuyordu. Bu aşiretler hükümete sadık oldukları gibi, yerleşik halkla ahenk içinde Yaşıyorlardı. Fakat 17. Yüzyılın ikinci yarısında kuzey Suriye’deki bu aşiretler dengesi güneyden gelen kalabalık ve yağmacı iki büyük Arap aşireti yüzünden bozuldu. İsimleri Muvali ve Aneze olan bu Arap aşiretleri Necit çölünden kuzeye doğru doğu Suriye’yi kontrolleri altına almışlardı. Tabi bu durumun kontrol altına alınan yerli halka pek pahalıya mal olduğunu söylemeye gerek yoktur. Bu aşiretlerin tecavüzleri sebebiyle birçok köy ve oba halkı oturdukları yeri terk etmek zorunda kaldılar. Çalınan sürüleri ve yayılan tarlaları sebebiyle de zaruret içine düşmüşlerdi. Bu Arap tecavüzünün kuzeye doğru ilerlemesi Osmanlı Hükümeti’ni bazı ciddi tedbirler almaya sevk etmişti ki bu Muval ve Aneze baskısı ve Osmanlı mukabil tedbiri Rakka, doğu Halep ve çevresindeki Türkmen aşiretlerinin sayılarını arttırmış, o tarihlerde Türkleşen bu şehirlerin bir Türkmen kalesi halini almasını sağlamıştır.
Rakka veya Budak adı ile bilinen bölgeye Halep ve Rakka arasında yer alan Culab isimli yerleşim yerine özellikle 1679 yılında İskân Beyi Firuz Bey komutasında Sivas, Kangal, Yozgat ve Kahramanmaraş bölgelerinden çok sayıda Türkmen boyu bu bölgeye gönderilmiştir.”
Ancak Bugün Rakka İli sınırları içinde İl merkezinden Türkiye sınırına kadar olan bölgede Türkmen yerleşimi bulunmaktadır. Bu Türkmenler Dulkadiroğulları Devleti’ni kuran Türkmen beylerinin torunlarıdır”. Rakka’nın merkezinde Guraba (Yabancılar) adında bir Türkmen mahallesi bulunmakta, bu mahallede çok sayıda Türkmen aileler yaşamaktadır. Rakka’ya bağlı Telebyat İlçe Merkezinde ve köylerinde çok sayıda Türkmen aileleri bulunmaktadır. Rakka’ya Bağlı Türkmen Köyleri şu şekildedir.
Araplaştırılmış İsmi
Tel Hamam
Hamam Türkmen Şarki
Hamam Türkmen Garbi
Zibeydiyye
Rucim El Cahaş
El Azize
Biratvan
Kantara
Suluk
El Vasita
Hırbıt Gazele
El Sert
Babülhava
Zeybakliye
Alibejliye
Eski Türkçe İsmi
El Hamam
Hamam Türkmen Şarki
Hamam Türkmen Garbi
Zübeydiyye
Rucim El Cahaş
El Azize
Bırtıvan
Kantara
Suluk
El Vasita
Hırbıt Gazele
El Sert
Babülhava
Zeybakliye
Alibejliye
İl : Rakka
İlçe: Telabyad
Hama Türkmenleri
Suriye'nin Hama şehri ve köylerinde önemli sayıda Türkmen yaşamaktadır. Bu topluluklar Humus Türkmenlerinin uzantısıdır. Şehir merkezinde yaşayan Türkmenlerin tamamı Araplaşmıştır. Köylerde Türkmence konuşulmaya azda olsa devam edilmektedir.
Hama şehir merkezinde yaşayan Türkmen asıllı bazı aileler şunlardır:
El Ezam, El Şarabi, El Sadi, Çiçekli, Gizi, Masarci, Saraç, Uzun, Koçen, Kavut, Gıbış, Koçek, Goca, Hurşid, Erşid, Kundakci, El Bek, Kocak, Torun, Kasım, Muhammet, Osman, Recep, Paşa, Deli, Akballıya, Ağa, Tınış ve Türkmeni'dir. Hama’ya Bağlı Türkmen Köyleri şunlardır:”
İl : Hama
İlçe: Merkez
Eski Türkçe İsmi
Tirimis
Tıllıf
Hırbınefsıh
Hille
Caciyeh
Dir Firdis
Circisi
Aşık Ali
Mesel Hule
Kara Halil
Araplaştırılmış İsmi
Tirimis
Tıllıf
Hırbınefsıh
Hılleh
Caciyeh
Dir Firdis
Circisi
Aşık Ali
Mesel Hule
Akrab
İl : Hama
İlçe: Selemiye
Eski Türkçe İsmi
Muharam Tatani
Tel Hasan Paşa
Osmaniye
Kuputulhat
Uveir
Ayin El Nısır
Tel Sinan
Araplaştırılmış İsmi
Muharam Tatani
Tel Hasan Paşa
Osmaniye
Kuputulhat
Uveir
Ayin El Nısır
Tel Sinan
İl : Hama
İlçe: Misyaf
Eski Türkçe İsmi
Gertman
El Beydae
Huveir Türkmen
Beit Nater
Ayin Debiş
Beit Aslan
Hırmıl
Araplaştırılmış İsmi
Gertman
El Beydae
Huveir Türkmen
Beit Nater
Ayin Debiş
Beit Aslan
Hırmıl
Tartus Türkmenleri
Tartus, Osmanlı döneminde Türkmenlerin yerleştirildiği bölgelerden biridir. Daha çok vilayetin kırsalında yaşamaktadırlar. Tartus kırsalındaki Türkmen köyleri şuunlardır”.
İl : Tartus
İlçe: Safite
Eski Türkçe İsmi
Zok Türkmen
Beit Ahmet Fenus
Bisitin
Hamidiye
Yeni Araplaştırılmış İsmi
Mitras
Beit Ahmet Fenus
Bisitin
El Hamidiye
İdlip Türkmenleri
İdlib’in Cisir Şuğur ilçesinde ve şehir merkezinde yer alan Türkmen semtlerinde ve vilayetin kırsalında Türkmenler yaşamaktadır. İdlib Türkmenleri Reyhanlı Türkmenlerinin uzantısıdır. Bayır-Bucak bölgesinden de bu bölgeye yerleşen Türkmenler bulunmaktadır”.
İl : İdlip
İlçe: Cisir Şugur
Eski Türkçe İsmi
Vericine
Selhap
Kesır İde
Mended
Heyt
Yeni Araplaştırılmış İsmi
Adneniye
Selhap
Sukkeriye
Mended
Heyte
Dera Türkmenleri
Türkmenler Dera’ya Osmanlı döneminde Hac yolunun güvenliğini sağlamak amacıyla yerleştirilmiştir. Uzantıları Ürdün’ün içlerine kadar gitmektedir. Ürdün’de de Dera Türkmenlerinin devamı olan yerleşik Türkmen köyleri bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Dera Şehir merkezinde Türkmenler bulunmaktadır. Dera Türkmenlerinin büyük çoğunluğu Araplaşmıştır. Dera’da sadece Türkmenlerin yaşadığı yerleşim birimi bulunmamaktadır. Diğer topluluklarla beraber yaşamaktadırlar”.
İl : Dera
İlçe: Merkez
Eski Türkçe İsmi
El Hara
Barak
Neva
El Hirak
Şıh Miskin
El Gariye
El Sehva
Inhıl
El Cize
Maraba
Busra
Araplaştırılmış İsmi
El Hara
Barak
Neva
El Hirak
Şih Miskin
El Gariye
El Sehva
Inhıl
El Cize
Maraba
Busra
Yine üstte belirtilen belli bölgeler dışında yaşayan küçük gruplar bulunmaktadır. Örneğin Kamışlı İlinin Rasül Ayin ve Yarubiye (Tel Köçek), Doğaniye, Tel Mendo, Sarat Tel Temır, Yargoy İlçelerinde Petrol şirketlerinde çalışmak için gelen bazı Türkmen Aileleri yaşamaktadır.
Suriye Türkmenleriyle ilgili basılı kaynakların az olmasından dolayı ilk bölümünde de fazlaca yararlandığım Ali Öztürkmen ve arkadaşlarının hazırlamış olduğu ORSAM raparunda geçen Türkmen yerleşim bölgelerinin detayını aynen eklemeyi yararlı bulmaktayım.
İl : Humus
İlçe: Merkaz
Eski Türkçe İsmi
Tesnin
Kırad Dasniye
El Kacer
Kinyit Asi
Kısım
Meşrue Gıneye
Hazur
Umulkasab
Arcun
Dar El Kebir
Kala
Sinisil
Hırbıt Sude
Gızhil
Telbise
Semekiyet
Rebiea
Semalil
Kefer Nen
Cub El Zeyit
El Hüseyniye
Nizariye
Cuseye
Firiklus
Huliy
Sabuniye
Hırbit El Tin
Bidede
Teldau
Sayid
Hubub El Rih
Düğerli
Baruha
Ganto
Resil Bağıl
Umulkasab
Tel Keleh
Zare
Harra
Hasırciye
Muhtariye
Tirmali
Şabeniye
Zimemir
Zafarani
Cusi
Gacer Garbi
Türkmen Mahallesi
Haldiye
Babı Amr
Bayada
El-Hurriye
Araplaştırılmış İsmi
Tesnin
El Kırad Dasniye
El Gırnata
Kinyit El Asi
Kısım
Meşrue Gıneye
Hazur
Umulkasab
Arcun
Dar El Kebir
Burç Kayi
Sinisil
Hırbıt Sude
Gızhıl
Telbise
Semmekiyet
Rebiea
Semalil
Kefer Nen
Cubeb El Zeyit
El Hüseyniye
Nizariye
Cuseye
El Fırıklus
Huliye
Sabuniye
Hırbit El Tine
Bıdede
Teldu
Sayid
Hubub El Rih
El Dukeryye
Baruha
Ganto
Resil Bağıl
Umulkasab
Tel Keleh
Zare
El Harra
Hasırciye
Muhtariye
Tirmali
Şabeniye
Zimemir
Zafarani
Cusi
Mercıl Kıt
Harıt Türkmen
Haldiye
Baba Amro
Bayada
El-Riyad
